Wim van Heugten (l) en Theo Salemink 

Er is in de loop der jaren veel over de Liemers geschreven. Hoe interessant de artikelen ook waren, ze vormden geen samenhangend geheel. Precies 66 jaar na het ‘Gedenkboek De Liemers van Dr. J.H. van Heek’ is daar verandering in gekomen met ‘De Liemers, land van grenzen tussen Rijn en Oude IJssel’. Een kloeke uitgave van 336 pagina’s met 70% tekst en 30% beeldmateriaal. Met bijdragen van maar liefst 13 auteurs, deskundig op uiteenlopende gebieden. Het is een boek met een diepe inkijk in de Liemers, haar bewoners en haar geschiedenis. 

Jan Stronkman

De rij verenigingen, besturen, evenementen en niet te vergeten de politiek waarbij hij in welke hoedanigheid dan ook een rol heeft gespeeld is imposant. Heemkundekring, schutterij, VSR¹, Rabobank, schoolbestuur, RKPSC², Liemers Museum, vrijwillige brandweer, waterschap Rijn & IJssel, kerkbestuur en Dijkencross staan op zijn palmares.

Laaggeletterdheid en ABC

Aanleiding voor dit artikel is het interview met Jan Groenen en zijn vrouw Annie Nas. Jan is laaggeletterd, op zijn 56^stenog begonnen met lees- en schrijflessen en tegenwoordig als vrijwillig taalambassadeur aan stichting ABC verbonden. Met regelmaat is Jan te gast bij bibliotheken, welzijnsorganisaties, bedrijven en scholen om over laaggeletterdheid te vertellen. 

2,5 miljoen
Ondanks inspanningen van overheid en onderwijs telt Nederland maar liefst 2.500.000 mensen die niet goed kunnen lezen, schrijven, rekenen of digitaal onvoldoende vaardig zijn. Om er nog maar een paar feitjes tegenaan te gooien. Het aantal jongeren met een taalachterstand is ten opzichte van 2003 en 2012 sterk toegenomen. Een jammerlijke ontwikkeling, de kans is groot dat zij onze toekomstige laaggeletterde volwassenen worden. Daarnaast lijkt er een stijgende lijn te zijn in het aantal studenten dat excelleert. Het gevolg is een stilaan groeiende kloof tussen bollebozen en jongeren met een taalachterstand.

Laaggeletterdheid
Mensen die laaggeletterd zijn hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Dat geeft problemen bij het invullen van formulieren, het reizen met openbaar vervoer, pinnen, het begrijpen van folders, het lezen van verkeers- of straatnaamborden. 

In de Liemers ligt het aantal laaggeletterden iets boven het landelijk gemiddelde. Kim Keijsers van Stichting ABC, Afdeling Gelderland denkt dat de opbouw van het gebied hierbij een rol bij speelt.“De Liemers is van origine een arbeidersregio met vakwerkbedrijven waar voornamelijk praktisch geschoolde medewerkers nodig waren. De noodzaak tot doorstuderen, een hoger opleidingsniveau halen, was niet zo aanwezig. Daarnaast waren er relatief weinig mensbewegingen; de mensen die er woonden, bleven er en nieuwe mensen kwamen er nauwelijks bij. 

De meeste mensen verdienden weliswaar een goede boterham, maar van topinkomens was geen sprake. Het salaris was hard nodig om in het levensonderhoud te voorzien. Met als gevolg dat kinderen/jongeren veelal  jong van school gingen om te gaan werken. Dit zijn ontwikkelingen die generaties lang doorwerken, evenals de laaggeletterdheid die stil en haast onmerkbaar doorsijpelt. Natuurlijk kunnen ook andere factoren een rol spelen als langdurige ziekte, een onrustige en onveilige thuissituatie of simpelweg geen plezier hebben in leren.” 

Nature en nurture
“Bij laaggeletterdheid gaat het niet om de vraag of mensen kunnen lezen en schrijven, maar op welk niveau. Kinderen die minder makkelijk leren, blijven op school onder de curve hangen. En dan komen nature (aanleg) en nurture (omgeving) om de hoek kijken. Met intelligentie (nature) is veel op te vangen. Komt zo’n kind uit een weinig geletterde omgeving, waar de tv voortdurend aanstaat, ouders niet veel met hun kinderen praten, zelf amper lezen, niet voorlezen dan is de kans groot dat zo’n kind de basisschool met een laag taalniveau verlaat.” 

“Nu kennen we vanuit onze stichting ABC taalambassadeurs van 30 jaar die zelf jonge kinderen hebben. Zij kunnen zeker lezen en schrijven alleen niet goed genoeg. Het kost hen veel moeite en die inspanning zal alleen nog maar toenemen; de wereld ontwikkelt zich in rap tempo, steeds meer zaken zijn of worden gedigitaliseerd, brieven worden langer en moeilijker, mensen krijgen het gevoel dat ze verzuipen.”

Grote stap
“Hoe het voor de laaggeletterde zelf is, hangt van de persoon af. Er zijn laaggeletterden die hun moeite met lezen en schrijven niet als probleem beschouwen, maar voor de meesten ligt dat toch wat anders. Als kind voelden ze zich zo vaak het sukkeltje van de klas. Niet reizen, het OV links laten liggen, wellicht geen rijbewijs kunnen halen, films met ondertiteling maar uitzetten, het is nogal wat als mensen zich dit moeten ontzeggen. Er is schaamte. Het doet iets met iemands zelfvertrouwen. Situaties worden vermeden. Mensen worden slim in het bedenken van smoesjes, uitvluchten of foefjes. Het is dan ook een enorme stap als mensen besluiten weer naar school te gaan. Het vergroot hun gevoel van zelfstandigheid, zelfredzaamheid en eigenwaarde. Gelukkig is er voor mensen die wat meer moeite met lezen en schrijven hebben veel meer aandacht dan 10 – 15 jaar geleden.” 

Gemeenten
“Laaggeletterdheid staat enorm op agenda. De Liemersegemeenten zetten vol in om laaggeletterden te ondersteunen en hernieuwde kansen te geven. Dit doen door extra in te zetten op Volwasseneducatie en samen te werken met bibliotheek, ROC, welzijn etc. Ook wordt overheidsinformatie zo laagdrempelig mogelijk verstrekt bijvoorbeeld via eenvoudiger taalgebruik, voorleesknoppen en animaties op websites en dergelijke.” 

Stichting ABC
“ABC werft onder laaggeletterden die hebben leren lezen en schrijven taalambassadeurs om voorlichting te geven over laaggeletterdheid. Als mensen daar oren naar hebben, bieden we hen een cursus en verdere ondersteuning. Daarnaast verzorgen we testpanels met als doel de informatie afkomstig van gemeenten, GGD, ziekenhuizen op leesbaarheid te testen. Wij beoordelen websites, apps en brieven op bruikbaarheid en duidelijkheid. We geven voorlichting aan overheden, scholen, fabrieken etc. Het agenderen van laaggeletterdheid is een taak van ABC en die nemen we heel serieus. Zo serieus dat we haast dreigen onder te gaan aan ons eigen succes; laaggeletterdheid is een hot item. Preventie is van groot belang, er mag geen kind achterblijven. Daar zetten we op in. Om dat te bereiken hebben we vrijwilligers nodig voor de begeleiding van onze taalambassadeurs. Lijkt het u wat? Kijk voor meer informatie op ABC of stuur direct een mail naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
door José Vleeming

N.B.: Van 23 januari tot en met 2 februari 2019 worden de nationale voorleesdagen gehouden. Het prentenboek van het jaar 2019 is ‘Een huis voor Harry’ van Leo Timmers.
N.B.: Op 24 januari 2019 heeft prinses Laurentien de Taalheldenprijs uitgereikt. 

De mannen van de Rafelrandjes (vlnr: Wim, André en Henk)

Ze hebben veel gemeen. Zijn niet van ‘hier’, wonen al langere tijd op het Gelders Eiland, hebben gemeente Rijnwaarden als ex-werkgever, zetten zich op vrijwillige basis behoorlijk in en omarmen met verve de Liemers. André de Klein, Wim Verbiesen en Henk Willemsen maken deel uit van de ‘Rafelrandjes’, voluit ‘Projectgroep Langs de Rafelranden van de Liemers.’ Vier enthousiastelingen, ik sluit de gelederen, die het landschap, de cultuur, de natuur en de historie van de Liemers willen uitdragen aan zoveel mogelijk mensen.